Veri Tabanı Yönetim Sistemi (DBMS)

Veri Tabanı Yönetim Sistemi (DBMS), veri tabanlarını oluşturmak, yönetmek ve üzerinde çalışmak için kullanılan bir sistem yazılımıdır. DBMS’in temel görevleri arasında veri tanımlama, veri alma ve kullanıcı yönetimi bulunmaktadır.

Veri tanımlama, veri tabanındaki verilerin nasıl organize edileceğini tanımlayan tanımların oluşturulması, değiştirilmesi ve kaldırılmasını içerir. Veri alma ise farklı amaçlarla veri tabanından veri çekme işlemidir. Kullanıcı yönetimi ise performans izleme, veri bütünlüğünü koruma, eşzamanlılık kontrolü ve veri güvenliğini sağlama gibi görevleri içerir.

DBMS’in yönettiği üç temel unsur fiziksel veri tabanı, veri tabanı motoru ve veri tabanı şemasıdır. Fiziksel veri tabanı, veri dosyalarının toplamını ifade ederken veri tabanı motoru, verilere erişim ve yönetim işlemlerini gerçekleştiren yazılımı ifade eder. Veri tabanı şeması ise veritabanındaki verilerin mantıksal yapısını belirtir.

DBMS aynı zamanda yedekleme ve kurtarma işlemlerini, değişiklik yönetimini, performans izleme ve veritabanı etkinliğini denetleme gibi yönetim görevlerini destekler. Bu sayede veri tabanının güvenliği, bütünlüğü ve performansı sağlanmış olur.

 

Neden Bir Veri Tabanı Yönetim Sistemine İhtiyacınız Var?

İşlerini halletmek için verilere bağımlı olan işletmeler için bir veri tabanı yönetim sistemi kullanmanın birçok avantajı vardır. Bu, kolay erişim ve paylaşım sağlamak için yapılandırılmış veri yönetimine yardımcı olur. Ayrıca, belirli bir veri noktası bulma ve bunu çalışanlarla paylaşma gibi zaman alan manuel işleme görevlerinden sizi kurtarır.

Ayrıca, veri tabanı yönetim yazılımı, iş verilerinin yalnızca ilgili dahili veya harici paydaşlarla paylaşılmasını sağlar. Bu, bilgi kaybı veya yetkisiz erişim gibi riskleri azaltmaya yardımcı olur.

İş süreçlerinizde bir veri tabanı sistemi uygulamanın birkaç avantajı vardır:

• Veriyle ilgili daha az hata nedeniyle üretkenliği artırır.
• Verilere zamanında ve kesintisiz erişim ile karar vermeyi hızlandırır.
• Yalnızca yetkili kullanıcılara erişime izin vererek veri paylaşımını ve güvenliği iyileştirir.

İşletmenizin veri tabanı yönetim yazılımı ihtiyacı, çalışanlarınızın verileri nasıl kullandığına bağlıdır. Örneğin, bazıları bunu günlük araştırma için kullanabilir, bazıları ise yazılım araçları geliştirmek için kullanabilir. Veri tabanı yönetim sistemlerini kullanıp kullanmamaya karar verirken bu tür kullanım senaryolarını aklınızda bulundurmanız gerekir.

Veri Tabanı Yönetim Sistemi Çeşitleri

Temel olarak dört tür veri tabanı vardır:

1. Ağ Veri Tabanı Yönetim Sistemi

Bir ağ veri tabanı, her bir veri noktasının birden çok birincil ve ikincil veri noktasına bağlı olduğu bir veri topluluğudur. Birbirine bağlı veri noktalarına sahip olmak, bu veri modelini kullanım açısından daha esnek hale getirir.

Bir ağ veri tabanı yönetim sistemi, birbiriyle ilişkili veri noktalarını bir ağ veri tabanında depolayan ve yöneten bir yazılımdır. Bu yazılım, yukarıdan aşağıya akışın yanı sıra veri noktaları arasında ara bağlantıya izin vermeyen hiyerarşik bir veri tabanı modelinin eksikliklerini gidermek için oluşturulmuştur.

Bir ağ veri tabanı sistemi tipik olarak:

• Hızlı veri erişimini kolaylaştırır.
• Çoktan çoğa ilişkisel veri tabanı modellerini destekler.
• Karmaşık veri tabanı yapılarının oluşturulmasına ve yönetilmesine izin verir.

2. Hiyerarşik Veri Tabanı Yönetim Sistemi

Hiyerarşik bir veri tabanı, depolanan verilerin bağlantılar yoluyla bağlandığı ve yukarıdan aşağıya doğru düzenlendiği ağaç benzeri bir yapı halinde düzenlenen bir veri topluluğudur. Birincil veri noktası en üsttedir ve ikincil veri noktaları alakalarına bağlı olarak hiyerarşide onu takip eder. İşletmenizin organizasyon yapısı, hiyerarşik bir veri tabanının mükemmel bir örneğidir.

Hiyerarşik bir veri tabanı yönetim sistemi, hiyerarşik veri tabanlarını depolayan ve yöneten bir yazılımdır. İş süreçlerindeki kullanıma bağlı olarak veri hiyerarşisinde veya akışında doğruluğu korur.

Hiyerarşik bir sistem içindeki veriler tipik olarak:

• Eklemek ve silmek kolaydır.
• Aramak ve almak kolaydır.
• Bire çok ilişkisel veri modelini takip eder.

3. İlişkisel Veri Tabanı Yönetim Sistemi

İlişkisel veri tabanı, farklı veri noktalarının birbiriyle ilişkilendirilerek daha iyi kullanılabilirlik sağlayan bir veri topluluğudur. Bu ilişkiler bire bir, birden çoğa, çoktan bire ve çoktan çoğa şeklinde kategorize edilebilir.

İlişkisel veri tabanı yönetim sistemi, ilişkisel veri tabanlarının depolanmasını ve paylaşılabilirliğini yöneten yazılımdır. Bu sistem, veriler arasında işlevsel bağımlılıklar oluşturarak verileri düzenler ve düzenli bir şekilde depolar. Böylece kullanıcıların günlük görevler için veriye kolayca erişmesini sağlar.

İlişkisel veri yapısı, kullanıcıların SQL (Yapısal Sorgu Dili) gibi yapılandırılmış bir dil aracılığıyla sorguları çalıştırarak ihtiyaç duydukları bilgilere erişmelerini sağlar. İlişkisel veri tabanı yönetim sistemi genellikle büyük miktarda veri depolar, hızlı veri alımını sağlar ve kullanıcıların aynı anda birden çok veri öğesine erişmelerine izin verir.

4. Nesneye Dayalı Veri Tabanı Yönetim Sistemi

Nesneye dayalı bir veri tabanı, bir nesne biçiminde sunulan bir veri topluluğudur. Birden çok veri noktası tek bir birim veya nesnede birleştirilir ve çalışanların verileri bulmasını ve kullanmasını kolaylaştırır. Bu tür veri tabanı, yazılım geliştirme ve programlama gibi daha hızlı karar vermeyi gerektiren yüksek performanslı görevleri gerçekleştirmek için kullanılır.

Nesneye dayalı veri tabanı yönetim sistemi, veri tabanlarını nesneler olarak depolayan ve yöneten bir yazılımdır. Çalışanların bireysel veri noktaları yerine eksiksiz nesneleri aramasına olanak tanıyarak daha hızlı arama sağlar. Nesneye dayalı bir veri tabanı yapısı tipik olarak:

• Nesnelerin amaçlarını kaybetmemeleri için veri tabanı nesneleri ile gerçek dünya senaryoları arasında doğrudan bir ilişki sürdürür.
• Çalışanların nesneleri hızlı bir şekilde bulmaları ve kullanmaları için bir nesne tanımlayıcısı sağlar.
• Resimler, metinler ve grafikler gibi farklı veri türlerini işler.

Veri Tabanı Yönetim Yazılımının Bileşenleri

Bir DBMS’nin çalışmasının bağlı olduğu dört ana bileşen vardır. Bunlar aşağıdakileri içerir:

Veri: Ana bileşen veridir. Tüm veri tabanı, verilere ve buna dayalı olarak işlenen bilgilere dayalı olarak ayarlanır. Bu veriler, DBMS’nin yazılım ve donanım bileşenleri arasında bir köprü görevi görür. Bu ayrıca üç çeşide ayrılabilir:

• Kullanıcı Verileri – İşin yapıldığı esas alınan gerçek verileri içerir.
• Meta veriler – Bilgileri girmek için gereken verileri yönetmek içindir.
• Uygulama Meta Verileri – Bu, sorguların yapısı ve biçimidir.

Donanım: Sabit diskler, manyetik bantlar vb. verileri kaydetmemize ve girmemize yardımcı olan genel donanım aygıtlarıdır.

Yazılım: Yazılım, kullanıcı ile veri tabanı arasında bir iletişim aracı görevi görür. Kullanıcının ihtiyacına göre veri tabanı değiştirilebilir ve güncellenebilir. Veriler üzerinde işlem yapmak için SQL gibi sorgulama dilleri kullanılır.

Kullanıcılar: Kullanıcılar olmadan hiçbir işlev gerçekleştirilemez. Böylece, DBMS’nin dördüncü en önemli bileşenini oluştururlar. Bir veri tabanına girilen bilgiler, kullanıcı veya yönetici tarafından iş operasyonlarını ve sorumluluklarını yerine getirmek için kullanılır.

Veri Tabanı Yönetim Sistemini Kullanmanın Avantajları Nelerdir?

Büyük işletmeler ve bankalar genellikle veri tabanı yönetim sistemini tercih ederler çünkü bu sistemlerin kullanıcıya ve yöneticiye veri tabanındaki verileri kolayca yönetme imkanı sağlaması nedeniyle. İşte veri tabanı yönetim sistemi kullanmanın önemli avantajları:

1. Güvenli Veri Depolama: Veri tabanı yönetim sistemi, verilerin güvenliğini sağlamak için erişimi kısıtlayabilir. Yönetici, veri tabanına sadece belirli kullanıcılar veya yöneticilerin erişimine izin verebilir, bu da verilerin korunmasını sağlar.
2. Veri Tutarsızlığını Önleme: Bir veri tabanı yönetim sistemi, tüm veri tabanını tek bir dosya üzerinden yönetebilir. Bu sayede veri tekrarı önlenir ve veriler daha tutarlı ve güncellenmesi kolay hale gelir.
3. İlişkisel Veri Yapısı: Veri tabanı yönetim sisteminde tablolar oluşturmak mümkündür, bu da veri ve öğeler arasında ilişki kurmayı kolaylaştırır ve verilerin düzenli bir şekilde depolanmasını sağlar.
4. Yedekleme ve Kurtarma: Veri tabanı yönetim sistemi, verilerin düzenli olarak yedeklenmesini ve gerektiğinde kurtarılmasını sağlar. Bu da veri tabanının her zaman güvenli ve güncel olmasını sağlar.
5. Çoklu Kullanıcı Desteği: Veri tabanı yönetim sistemi birden fazla kullanıcının aynı anda veri tabanına erişmesini sağlayarak daha verimli bir çalışma ortamı oluşturur. Bu sayede aynı anda birden çok kullanıcının işlemlerini gerçekleştirmesine olanak tanır.

Veri Tabanı Yönetim Sistemi ile İlgili Önemli Terimler

Veri tabanı yönetim sistemi ile ilgili önemli terimleri kısaca aşağıdaki listede bulabilirsiniz:

• Veri Manipülasyon Dilleri (DML) – Bu, bir veri tabanında bulunan verileri eklemek veya değiştirmek için kullanılan bir programlama dilidir. Bunlar iki türdür: SQL ve DDL.
• Yapılandırılmış Sorgu Dili (SQL) – Tablolardan oluşan, genellikle ilişkisel veri tabanı yönetim sistemi için kullanılan bir programlama dilidir.
• Veri Tanımlama Dili (DDL) – Tablolar veya dizinler biçiminde bulunan verilerin değiştirilmesine yardımcı olan bir söz dizimidir.
• Birincil Anahtar (Primary Key) – Her dosyanın benzersiz bir anahtarı vardır. Birincil anahtar kullanılarak belirli bir dosya tanımlanabilir.
• Yabancı Anahtar (Foreign Key) – Bir tablodaki alan ile birincil anahtar tarafından tanımlanan bileşen arasındaki ilişki, yabancı anahtar kullanılarak tespit edilebilir.

Veri Tabanı Yönetim Sistemini Kimler Kullanır?

Aşağıdaki tabloda, bir veri tabanı yönetim sistemi kullanan profesyonellerden bazılarının örneklerini bulabilirsiniz:

Kullanıcı	Kullanım
Uygulama Programcıları	Bunlar, yazılım uygulamaları ve araçları geliştirmek için veri tabanlarıyla etkileşime giren profesyonellerdir. Kod yazmak için çoğunlukla nesneye dayalı bir veri tabanı yönetim sistemi kullanırlar ve daha sonra daha iyi kullanılabilirlik için bunları nesnelere dönüştürürler. Büyük kodları daha küçük nesnelere dönüştürmek, özellikle geliştirilen uygulamaların performansını kontrol ederken, uygulama programcıları için daha az kafa karıştırıcı hale gelir.
Veri Analistleri	Bunlar, ham iş verilerini toplayan ve bir veri tabanında organize eden profesyonellerdir. Ham verileri tanımlamak, ondan değerli bilgiler elde etmek ve iş kararlarını etkilemek için bilgileri eylem noktalarına dönüştürmek için çoğunlukla SQL’i ilişkisel bir veri tabanı yönetim sisteminde kullanırlar.

DBMS yazılım uygulamaları ayrıca aşağıdaki endüstri işlevlerinde de kullanılır:

• Rezervasyon sistemleri: Bilet rezervasyonları, tren saatleri ve varış/kalkış durumu gibi bilgileri yönetmek için bir veri tabanı yönetim sistemi kullanılır.
• Kütüphane yönetimi: Kütüphanelerde kitap listesini yönetmek için bir veri tabanı yönetim sistemi kullanılmaktadır. Bu, düzenleme tarihlerinin, kullanıcı adlarının ve yazar adlarının takibini içerir.
• Bankacılık ve finans: Banka işlemleri listesini, ödeme şekillerini, hesap ayrıntılarını ve daha fazlasını yönetmek için bir veri tabanı yönetim sistemi kullanılır.
• Eğitim kurumları: Öğrenci listesini, sınıfları, ders saatlerini ve hem öğretmenler hem de öğrenciler tarafından giriş yapılan saat sayısını yönetmek için bir veri tabanı yönetim sistemi kullanılır.

Veri Tabanı Yönetim Sistemi Nasıl Seçilir?

İşletmeniz ister en iyi veri tabanı yönetimi uygulamalarını oluşturmak istesin, ister bir veri tabanı yönetim sistemini benimsemek istesin, doğru veri tabanı yönetim sistemini seçmek birçok faktöre ve önceliğe bağlıdır.

Mevcut veri tabanlarınızı anlamak, hangi DBMS’nin en anlamlı olacağını belirlemede ilk önemli adımdır. Bu noktada her veri tabanının kendine özgü verileri olacaktır, bu nedenle işletmeler ihtiyaçları hakkında bilgi sahibi olmalıdır.

İyi bir DBMS, verilerinizin nerede depolandığını ve nasıl çalıştığını görebilmeniz için verilerinizin durumuna merkezi bir görünüm sağlar. Bir DBMS, önce verileri çoğaltmak zorunda kalmadan çeşitli uygulamalardaki verilere erişim sağlar.

Birçok sistem gibi bir DBMS’nin daha fazla bellek ve CPU gerektireceğini akılda tutmanız da önemlidir. Bununla birlikte, özellikle sağlık kuruluşlarında bulunanlar gibi sürekli büyüyen ve hassas veriler söz konusu olduğunda, DBMS’nin avantajları oldukça önemlidir.

Veri Tabanı Yönetim Sistemi İle İlgili En Çok Sorulan Sorular

1. Veri tabanı yönetim sistemi nedir?

Bu veri tabanını işlemek, doğrulamak ve almak için kullanılabilecek bir yazılım paketine veri tabanı yönetim sistemi denir.

2. Veri tabanı yönetim sisteminin amacı nedir?

Büyük işletmeler, kullanıcı ve yöneticinin veri tabanındaki verileri ve bilgileri kolayca yönetmesine yardımcı olduğu için veri tabanı yönetim sistemini kullanmayı tercih eder. Bir DBMS’nin nihai amacı, karar vermeyi desteklemek için verileri depolamak ve bilgiye dönüştürmektir.

3. Veri tabanı yönetim sisteminin bileşenleri nelerdir?

Veri tabanı yönetim sistemi veri, kullanıcı, donanım ve yazılım olmak üzere dört ana bileşene ayrılabilir.

4. Veri tabanı nedir?

Güncellenebilecek ve kolayca erişilebilecek şekilde yönetilen bilgi koleksiyonuna veri tabanı denir.

5. Veri tabanı yönetim sisteminin türleri nelerdir?

Aşağıdaki gibi 4 önemli veri tabanı yönetim sistemi türü vardır:

• Ağ veri tabanı
• Hiyerarşik veri tabanı
• İlişkisel veri tabanı
• Nesneye dayalı veri tabanı

6. Veri tabanı yönetim sisteminin başlıca yetenekleri nelerdir?

Veri tabanı yönetim sisteminin ana yetenekleri aşağıdaki gibidir:

• Veri depolama
• Veri alma
• Veri silme
• Veri güncelleme
• Veri güvenliği
• Veri bağımsızlığı